ყველა ღმერთი მტაცებელია

დაწერილია საგანგებოდ თბილისის წიგნის საერთაშორისო ფესტივალისთვის

ავტორი: თემუკა ზოიძე

ძვირფასო მკითხველო, ერთ ზაფხულს, სულ თერთმეტი წლის რომ ვიქნებოდი, გაოფლილს გამომეღვიძა: ტრადიციული კოშმარებისგან შეწუხებულს ყელი გამშრობოდა და საშინლად მწყუროდა. უკვე შუაღამეს გადაცილებული იყო, ფეხზე ჩუსტების წამოუცმელად რომ გავაბოტე მისაღები ოთახისკენ: ხის დიდ მაგიდაზე წყლით სავსე დოქი მეგულებოდა. ოთახში შესულს დივანზე ჩაძინებული ბაბუაჩემი დამხვდა, რომელსაც ტელევიზორი ჩართული, პულტი კი ხელში დარჩენოდა. სანამ უხმაუროდ დავისხი ჭიქაში წყალი, მერე კი ხმაურიანი ყლუპებით დავლიე ისე, რომ ყელიდან ტრუსამდე ჩამეღვარა შემთბარი სითხე, ტელევიზორის მუქ ეკრანზე ბუნდოვანი ტიტრებიდან უცებ გასაოცარი კადრები ამოიზარდა: ულამაზეს იისფერ ყვავილებს შორის გოგონები დარბოდნენ. იმ ზაფხულს ძალიან მოწყენილი ვიყავი, სკოლის არდადეგებზე ვერსად წავედი, ჩემი თანატოლებიდან კი აღარავინ დარჩენილიყო რაიონში და მეც მარტო ვატარებდი იმ ოფლის სუნიან თვეებს. ამიტომაც ვიფიქრე, რომ ეკრანზე მაინც შემევლო თვალი ვიღაცის ბედნიერებისთვის, თუმცა რას წარმოვიდგენდი, რომ იმ გოგონების ბავშვური სილაღე უკვე დიდი ხნის მკვდარი იყო და მალე ჩემიც თან მიჰყვებოდა: იატაკზე ჩამჯდარი ორ საათზე მეტ ხანს ვუყურებდი ფილმს და იქიდან ნახევარზე მეტი კრიჭაშეკრული ვტიროდი, რათა ხმამაღლა არ მესლუკუნა და ბაბუს არ გაღვიძებოდა.

ის ფილმი „იისფერი» იყო, რომელმაც რაღაც წარმოუდგენელი ბოროტება მაჩვენა ისე, რომ მისი შიში მეტისმეტად ადრეულ ასაკში უკითხავად ჩასახლდა ჩემში. ამ ბოროტებას არ ჰქონდა სახელი, არც ფორმა თუ წარმომავლობა 53 და მისი მხვერპლი ნებისმიერი ვინმე შეიძლება გამხდარიყო ნებისმიერი მიზეზითა თუ მიზნით. ეს ასე იყო მანამ, სანამ გავიზრდებოდი და იმ წიგნს წავიკითხავდი, რომლის მიხედვითაც გადაიღეს სწორედ ის ფილმი: ელის უოკერის „იისფერი». მაშინ კი უკვე ვიცოდი, რომ ბოროტებას ხანდახან აქვს სახელი და მას რასიზმი ჰქვია, მისი მსხვერპლი კი მხოლოდ კანის ფერის გამო ხდება ვინმე; შეიძლება მას სექსიზმიც ერქვას და მისი სახელით გამართლდეს ის მრავალი ძალადობა, რომელსაც ქალები ასწლეულებია იტანენ, ან კიდევ კლასობრივი ჩაგვრა, როცა შენი სოციალური მდგომარეობის გამო ყოველი ამოსუნთქვა სიცოცხლისთვის ბრძოლის ფასად გიჯდება. ასეთ დიდ ბოროტებებზე გვიყვება წიგნის მთავარი გმირი სილი, რომელმაც არც კი იცის რა დააშავა ამდენი საშინელების გადატანა რომ უწევს. მაგრამ მე გეტყვით, რაც დააშავა: ის ქალად დაიბადა. თუმცა სულ ეს არ არის: ის შავია და მეტიც — ღარიბია! არც კი ვიცი, როგორ შეიძლება აიტანოს ერთმა ადამიანმა იმდენი ცხოვრებისეული ტვირთი, რამდენის თრევაც იმ პატარა ზურგით მოუწია სილის, თანაც ისე, რომ გვერდით არავინ ჰყავდა, ვისაც თუნდაც მხოლოდ გულს გადაუშლიდა და ენას მოიფხანდა. ალბათ, ვერც აიტანდა, ნელა, ძალიან ნელა დაგროვდებოდა მასში ტკივილი, სევდა, მწუხარება და სიბრაზე, რომელიც ბოლოს მასვე გამოხრავდა შიგნიდან ხის ჭიასავით. სწორედ ამიტომ დაიწყო სრულიად მიამიტური, გულწრფელი, გრამატიკული თუ საყოველთაოდ აღიარებული წესებისგან დაცლილი ენით ღმერთთან საუბარი. ღმერთთან, რომელსაც უნდა მოესმინა მისთვის.

გაუპატიურება, ცემა, დამცირება, განივთება - სილიმ ყველაფერი გადაიტანა, რაც შეიძლება გადაეტანა ადამიანს და უფრო ზუსტად ქალს, რადგან ეს მხოლოდ ერთი კონკრეტული ამბავი კი არა, ისტორიაა კაციობრიობისა, სადაც ქალებს მხოლოდ შიშის, ძალადობის, სისხლისა და სპერმის სუნით უწევთ ცხოვრება. ამ ყველაფერს კი ისე, როგორც საუკუნეებია გრძელდება ტრადიციად, სხვა ქალების მსგავსად ჩუმი დუმილით იტანდა სილიც, სანამ მის ცხოვრებაში არ გამოჩნდა შაგ ივერი. და იცი, შაგი რა ქალია? შაგი თავად შიშველი, დაუმორჩილებელი სიცოცხლეა, როგორც დუქანში მთელი გულით ნამღერი ჯაზი. მას უყვარს თავისი თავი და მისი დაჩაგვრაც იოლი არ გეგონოს, პიქირით - სილისაც კი ასწავლის საკუთარი სხეულის შეცნობას, შემდეგ შეყვარებას და ბოლოს დაუმორჩილებლობას. აქ, ამ სამყაროში ამბოხი ერთადერთი გამოსავალია, რათა შეგამჩნიონ, მოგისმინონ, თვალებში შემოგხედონ. ეს კი მხოლოდ ურთიერთთანაგრძნობით ხდება, როცა ცდილობ გაიზიარო სხვისი ტკივილი და იბრძოლო ამ ტკივილით გამოწვეული იარების შესახორცებლად, თუნდაც მხოლოდ იმიტომ, რომ იმ სხვის ადგილას შეიძლება შენ ყოფილიყავი. ეს წიგნი კი თუ რაიმე ყველაზე ადამიანურს, იმ უსახელო ბოროტებაზე დიდებულს იტევს, ეს სწორედ იმ სოლიდარობის განცდაა, რომელიც ქალებს აქვთ ერთმანეთის მიმართ. ქალებს, რომლებმაც იციან რა გემო აქვს სახეში მოქნეულ მუშტს, შეუჩერებელად შრომას, მუდმივ შეურაცხყოფასა და უორგაზმო სექსს.

სიუჟეტისგან დამოუკიდებლად თავად ამ წიგნს კიდევ ცალკე სასტიკი ბედი ხვდა წილად: ის ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად აკრძალული რომანია. რას გავაწყობთ, დღემდე არ გვიყვარს იმ საშინელებისთვის თვალის გასწორება, რომელიც სადმე სხვაგან, მაინცდამაიანც ვიღაც შავკანიან ქალებს კი არ ემართებათ ამერიკის რომელიღაც შტატში, აგერ სულ ახლოს, მეზობელი ბინიდან გამუდმებით ნივთების ლეწვისა და გინების ხმა რომ შემოდის, მეორე დღეს კი დალილავებული თვალით იმ ბინის მცხოვრებლის ბავშვურ ტყუილს უბრალოდ თავს რომ ვუქნევთ და მაშინვე ვივიწყებთ ამ ფაქტს, აი, მანდ ხდება ზუსტად. ჰოდა, ამ წერილს რატომ გწერ შენ, მკითხველო და არა ღმერთს, როგორც სილი აკეთებდა ამას: იმან არც სილის უსმინა და არც მე თავის დროს, როცა, ალბათ, ყველაზე მეტად მჭირდებოდა. უკვე ათასებსაც უთხოვიათ მრავალი რამ, მაგრამ არაფერი შეცვლილა. და იცი რატომ? ამდენი გოდების, ტირილის, კივილის, მუდარისა და ყვირილის მოსმენამ მგონი ყურის აპკები სულ დაუხეთქა და დაყრუვდა ის საცოდავი. ან კიდევ, უფრო რეალისტები რომ ვიყოთ, იქნებ სულაც მაგან გამოიგონა ის უფორმო, ყოვლისმომცველი ბოროტება, რომელიც განურჩევლად ყველას გვშთანთქავს და იმასაც სულ არ ანაღვლებს ჩვენი ბედი. ამას ბოლოც სილიც მიხვდა, როცა გულგახეთქილს წამოსცდა ერთხელ: „ღმერთი ასე ძაან რო ვეხვეწებოდი მთელი ცხოვრება და ვწერდი, კაცია და იმნაირია, როგორც სხვა კაცები. უინტერესო, არამზადა, წვრილმანი.» ამიტომაც მე და შენ, თუ რაიმე ადამიანური ჯერ კიდევ შემოგვრჩენია(ამის შესამოწმებლად თუნდაც ეს წიგნი გამოდგება), სულ მარტივად, მხოლოდ თანაგრძნობითაც შეგვიძლია შევცვალოთ ბევრი რამ, რადგან ჩვენ არავინ გვყავს ერთმანეთის გარდა - მხოლოდ მე და შენ.

სიყვარულით.

* სათაურად გამოყენებულია ფრაზა მარგარეტ ეტვუდის რომანიდან «ბრმა მკვლელი»